Portal do Professor

Início do Conteúdo

A poesia trovadoresca, a m?sica regional e a literatura de cordel

Autor e Co-autor(es)

GILEUZA RITA SANTOS DA SILVA imagem do usuário

ITABUNA - BA EE - COLEGIO ESTADUAL FELIX MENDONCA

Estrutura Curricular

Modalidade / Nível de Ensino Componente Curricular Tema
Ensino M?dio Literatura Estudos liter?rios: an?lise e reflex?o
Ensino M?dio Literatura Literatura brasileira, cl?ssica e contempor?nea: cria??es po?ticas, dram?ticas e ficcionais da cultura letrada
Ensino M?dio Literatura Outras express?es: letras de m?sica, hip hop, quadrinhos, cordel

Dados da Aula

O que o aluno poderá aprender com esta aula

analisar as composi??es trovadorescas identificando as respectivas caracter?sticas.

reconhecer a import?ncia do artista regional no cen?rio liter?rio nacional.

relacionar as caracter?sticas das cantigas de amor e de amigo ?  m?sica contempor?nea.

identificar na literatura de cordel, elementos e temas trovadorescos .

produzir textos po?ticos com caracter?sticas trovadorescas.

Duração das atividades

05 aulas de 50 minutos cada.

Conhecimentos prévios trabalhados pelo professor com o aluno

Conhecimento hist?rico e  liter?rio sobre a primeira ?poca medieval, o Trovadorismo.

Habilidade em leitura, an?lise e  produ??o de textos po?ticos.

Estratégias e recursos da aula

1? AULA

Conduzir os alunos ao laborat?rio de inform?tica e solicitar que se organizem em duplas por computador escolham um dos sites a seguir e acessem:

http://pt.wikipedia.org/wiki/Trovadorismo ,

http://www.brasilescola.com/literatura/trovadorismo.htm,

http://educacao.uol.com.br/portugues/trovadorismo-poesia.jhtm

http://www.jackbran.pro.br/literatura/trovadorismo_portugues.htm,

http://www.passeiweb.com/na_ponta_lingua/sala_de_aula/portugues/literatura_portuguesa/estilos_literarios/1_trovadorismo

em seguida, dever?o  fazer anota??es nos cadernos seguindo o roteiro: 

- as origens do Trovadorismo;

- a classifica??o das composi??es po?ticas e suas respectivas caracter?sticas;

- os principais compositores, tamb?m chamados de trovadores.

De volta a sala de aula, dividir a turma em grupos formados por 4 (quatro) componentes cada um e pedir que socializem a pesquisa, utilizando um painel tabela, confeccionado em papel metro pelo professor e pr? fixado na parede, o qual dever? ser preenchido por cada representante de grupo, eleito pelos pr?prios integrantes, com as informa??es coletadas, seguindo o esquema:

Trovadorismo - origem:

Caracter?sticas das cantigas trovadorescas:

Cantiga de amigo:

Cantiga de amor:

Cantiga de esc?rnio:

Cantiga de maldizer;

Principais autores (trovadores)

A turma dever? concluir a aula identificando as semelhan?as e diferen?as entre as cantigas pesquisadas.

2 ? e 3? AULAS:

Apresentar,atrav?s do projetor,os seguintes textos e imagem e solicitar que a turma identifique, oralmente, as caracter?sticas trovadorescas pesquisadas na aula anterior:

Exemplo de cantiga Joan Garcia de Guilhade

"Ai dona fea! Foste-vos queixar
Que vos nunca louv'en meu trobar
Mais ora quero fazer un cantar
En que vos loarei toda via;
E vedes como vos quero loar:
Dona fea, velha e sandia!
Ai dona fea! Se Deus mi pardon!
E pois havedes tan gran cora?on
Que vos eu loe en esta razon,
Vos quero j? loar toda via;
E vedes qual ser? a loa?on:
Dona fea, velha e sandia!
Dona fea, nunca vos eu loei
En meu trobar, pero muito trobei;
Mais ora j? en bom cantar farei
En que vos loarei toda via;
E direi-vos como vos loarei:
Dona fea, velha e sandia!"
?
?

Exemplo (de D. Dinis)

"Ai flores, ai flores do verde pino,
se sabedes novas do meu amigo!
ai Deus, e u ??
Ai flores, ai flores do verde ramo,
se sabedes novas do meu amado!
ai Deus, e u ??
Se sabedes novas do meu amigo,
aquel que mentiu do que p?s comigo!
ai Deus, e u ??
Se sabedes novas do meu amado,
aquel que mentiu do que mi h? jurado!
ai Deus, e u ??"
(...)

 Chamar a aten??o para a l?ngua usada nas composi??es ( Galego portugu?s).

Apresentar aos alunos, atrav?s do Datashow, as seguintes figuras:

?

cantiga de amigo

http://fremosinha.wordpress.com/2008/05/20/tematica-das-cantigas-de-amigo/

?

cantiga de amor

http://www.google.com.br/imgres?q=trovadorismo+cantiga+de+amor&hl=pt-BR&client=firefox-a&hs=K6R&sa=X&rls=org.mozilla:pt-BR:official&biw=981&bih=514&tbm=isch&prmd=imvns&tbnid=B-S69C787nZ8mM:&imgrefurl=http://mariamarcelino.tripod.com/poesia%2520trovadoresca.htm&docid=glNmVcT_WE55tM&imgurl=http://mariamarcelino.tripod.com/damas.JPG&w=337&h=480&ei=WVYsT9qgAseDtgev07kB&zoom=1&iact=hc&vpx=101&vpy=4&dur=6529&hovh=268&hovw=188&tx=84&ty=136&sig=108543439943837014323&page=1&tbnh=153&tbnw=109&start=0&ndsp=10&ved=1t:429,r:5,s:0

esc??rnio e maldizer

http://www.google.com.br/imgres?q=trovadorismo+cantiga+de+amor&hl=pt-BR&client=firefox-a&hs=K6R&sa=X&rls=org.mozilla:pt-BR:official&biw=981&bih=514&tbm=isch&prmd=imvns&tbnid=sLjm7BRs9GS3XM:&imgrefurl=http://tabernadoguerreiro.blogspot.com/2011/10/musica-na-idade-media-trovadorismo.html&docid=zra9N8TKj1k5EM&imgurl=http://3.bp.blogspot.com/-Vqi5Rg30OTw/TqRDc-H24WI/AAAAAAAAA-4/GZoODbiOFjg/s1600/trovadores.jpg&w=450&h=600&ei=WVYsT9qgAseDtgev07kB&zoom=1&iact=hc&vpx=353&vpy=129&dur=127&hovh=259&hovw=194&tx=107&ty=194&sig=108543439943837014323&page=2&tbnh=160&tbnw=114&start=10&ndsp=16&ved=1t:429,r:12,s:10

Pedir que os alunos levantem hip?teses acerca da ?poca representada nas imagens, identificando os indiv?duos representados e os diferentes ambientes, estabelecendo rela??o com as cantigas trovadorescas .

Espera-se que os alunos associem as imagens ao per?odo hist?rico da Idade M?dia, por causa das vestes, identificando os trovadores, atrav?s dos instrumentos musicais assim como os diferentes ambientes : Campo relacionando ?s cantigas de amigo e Corte, relacionando ?s cantigas de amor.

Antes de apresentar alguns textos de nossa m?sica popular, que trazem as caracter?sticas das cantigas trovadorescas, mostrar aos alunos a imagem do "Violeiro" (1899), do pintor Almeida J?nior, pedindo-os  que analisem a imagem:

O que faz o homem ao centro?

Para quem ele dirige sua cantiga?

Em que ambiente ele se encontra (urbano ou rural)?

 

Retirado de: http://www.cecac.org.br/Artes_Almeida_Jr.htm

?

Ap?s a participa??o dos alunos, explicar qual a rela??o entre o meio rural, o caipira (violeiro), seu viol?o e sua amada, ressaltando que o violeiro ? um cantador solit?rio como eram os trovadores e menestr?is e ? com sua cantiga que se comunica com a amada (senhora). Abordar tamb?m as pelejas(desafios) entre trovadores do sert?o nordestino, os quais tamb?m assemelham-se aos poetas trovadores,que tematizam a simplicidade do ambiente campestre e a cultura popular. A literatura popular, ou literatura de cordel foi trazida para o Brasil pelos colonizadores portugueses e tornou-se uma forma de express?o t?pica do interior do Nordeste, principalmente nos estados de Pernambuco, Rio Grande do Norte e Cear?. Aproveitando o  contexto, falar que na nossa m?sica popular tamb?m ocorrem algumas manifesta??es desses cantadores, os quais se assemelham aos trovadores. Alguns deles , se inspiram na  tem?tica medieval e a uma variante arcaica ou regionalista da l?ngua, com termos de pouco uso contempor?neo, sobretudo nos ambientes urbanos e que um dos maiores exemplos dessa tradi??o, na atualidade, ? Elomar Figueira de Melo. Muita gente desconhece, mas Elomar, baiano, de Vit?ria da Conquista, ? reconhecido internacionalmente pela sua forma simples de cantar a vida. Exibir o v?deo com 4 min e 30 segundos de dura??o, atrav?s da TV pen drive ou datashow  " Concerto L? na Casa dos Carneiros", o qual aborda a trajet?ria art?stica de Elomar.http://www.youtube.com/watch?v=mqx8wB-CBt8  Em seguida apresentar a letra da m?sica "Cantiga de amigo"http://www.letras.com.br/elomar/cantiga-de-amigo ,atrav?s do datashow e solicitar que os alunos relacionem individualmente, por escrito, as caracter?sticas das cantigas trovadorescas ? letra da m?sica apresentada e logo ap?s, interagirem socializando a atividade, enquanto o professor far? as infer?ncias necess?rias.

4?  AULA

Exibi??o do v?deo "O pobre e o rico", com 4 min. e 17 seg., de Caju e Castanha http://www.youtube.com/watch?v=ewne2yBzx0U&feature=related e an?lise, juntamente com a turma, oralmente, a respeito da semelhan?a entre o conte?do mostrado no v?deo e as cantigas sat?ricas do Trovadorismo, em seguida solicitar que a turma se divida em grupos com 4 componentes cada e elaborem um resumo acerca do conte?do estudado.

Solicitar a produ??o de um texto po?tico para cada grupo de 8 alunos, com caracter?sticas trovadorescas,o qual dever? ser musicado e gravado pelo referido grupo, em atividade extra classe e socializado atrav?s de exibi??o do v?deo na 5? AULA destinada ao estudo. Ap?s aprecia??o do professor e dos demais colegas, os v?deos poder?o ser veiculados na rede.

Recursos Complementares

Avaliação

Observa??o do desempenho e da participa??o dos alunos nas atividades propostas.

Aprecia??o e an?lise do v?deo produzido pelos alunos.